Nobel mükafatı laureatı Ceffri Saks: “Çin, Avropa İttifaqına üzv ölkələr və digər dövlətlər ödəmə və ehtiyat kimi dollardan uzaqlaşmağa çalışacaqlar. Nəticədə Ağ Ev nəhəng dövlət borcu və büdcə kəsiri ilə üz-üzə qalacaq”
ABŞ tərəfindən həyata keçirilən sərt iqtisadi siyasət dünyada yaranan dollar düzəninə qarşı narazılıqları xeyli artırıb. Elə qardaş Türkiyədə son həftələrdə baş verən hadisələr ABŞ-ın dollardan təzyiq aləti kimi necə istifadə etdiyini fakt kimi ortaya qoydu. Bu isə dollardan qaçmaq təkliflərinin daha uca səslənməyə başlamasına səbəb olub. Türkiyənin dövlət başçısı Ərdoğan müxtəlif tribunalardan etdiyi çıxışlarda dünyanın dollardan qurtulmalı olduğunu söyləyir. Ərdoğan dövlətləri öz aralarındakı ticarətdə milli valyutalardan istifadə etməyə çağırıb. ABŞ sanksiyalarına məruz qalan hər bir dövlət dollardan imtinanın yollarını axtarır. Bu həftə İran və İraq öz aralarındakı hesablaşmalarda dollardan imtina ilə bağlı razılığa gəliblər. İran və İraq ticarətdə rial, dinar və avrodan istifadə edəcək. İran artıq bəyan edib ki, Avropaya nefti dollarla deyil, avro ilə satacaq. Rusiya xarici işlər naziri Lavrov da bu həftə bildirib ki, dollar artıq ABŞ-ın təkcə geosiyasi rəqiblərinə qarşı deyil, müttəfiqlərinə qarşı da təzyiq alətinə çevrilib. Rusiyanın sənaye və ticarət naziri Denis Manturov bildirib ki, ölkəsinin avtomobil istehsalçıları bütün ehtiyat hissələrin Türkiyəyə satışında mili valyutalardan istifadə edəcəklər. Digər şirkətlərin də bu qaydaya keçməsi nəzərdə tutulub. Ekspertlər hesab edirlər ki, dollardan imtinanın qarşısında dayanan əsas problem valyuta kursunda olan qeyri-sabitlikdir. Ekspertlər hesab edirlər ki, hələlik yaxın zaman üçün dollardan imtina etmək mümkün olmayacaq. Çünki milli valyuta ilə hesablaşma aparılarkən belə, nisbət kimi dolların qiyməti götürülür. Amma belə görünür ki, dollara qarşı ən böyük zərbəni böyük iqtisadi güc olan Çin vuracaq. Rəsmi Pekinin son həftədə atdığı iki addım dollar sistemindən qurtulmaq istəyən dövlətlər üçün ümid işığıdır. “RİA Novosti”nin eksperti Maksim Rubçenko yazır ki, son həftədə Pekin dollara ikiqat zərbə endirib. Bu zərbələrdən birinin effekti çox böyük ola bilər. Belə ki, Şanxay beynəlxalq enerji birjasında neftin ticarətinin dollarla deyil, yuanla edilməsinə başlanılıb. Sentyabr ayında alıcılar ilk 600 min barel nefti yuan nominalı ilə əldə edəcəklər. Ekspertlər hesab edirlər ki, yuanla neft ticarətinə marağın sürətlə artacağı gözlənilir. Beynəlxalq iqtisadiyyat üzrə ekspert Rori Holl bildirir ki, bu addım ABŞ-ın beynəlxalq miqyasda dollardan istifadəetmə qaydasında dəyişiklik yarada bilər. Belə ki, dollar istifadə etmədən neft ticarətinin reallaşması dünya ticarət qaydalarına təsirsiz ötüşməyəcək. Ekspertin fikrincə, Rusiya ilə Çinin iqtisadi əlaqələrinin genişlənməsini də nəzərə alanda, onda dolların ehtiyat valyuta kimi statusuna real təhlükə yaranır. Holl hesab edir ki, yuanla neft ticarəti artmaqda davam etsə, dollara əsl təhlükə onda yaranacaq. Çinin ikinci zərbəsi də ekspertlər üçün gözlənilməz olub. “Goldman Sachs” ekspertləri müşahidə ediblər ki, ABŞ dövlət istiqrazlarına yatırılan investisiyalar Çin qiymətli kağızlarına yönəlməyə başlayıb. Artıq yuana bu formada kapital axınında artım müşahidə edilir. Çin Dövlət Şurası prosesi sürətləndirmək üçün yeni qərar qəbul edib. Həmin qərar, əsasən, Çin qiymətli kağızlarını alan, investisiya yatıranlara vergi güzəştləri tətbiq ediləcək. “Goldman Sachs”ın hesablamalarına görə, yaxın 5 il ərzində investorlar Çin qiymətli kağızlarına trilyon dollardan çox vəsait yatıracaqlar ki, bunun da təxminən 35 faizi ABŞ dövlət istiqrazlarından imtina ilə mümkün olacaq. Ekspert Rori Holl hesab edir ki, ABŞ dollarından müəyyən qədər olsa belə, imtina ABŞ iqtisadiyyatı üçün problemlər yarada bilər: “Dollardan 30-40 faiz, hətta bundan az miqdarda imtina nəticəsində “artıq” dollarlar ABŞ iqtisadiyyatına qayıdacaq və inflyasiyasını artıracaq”. Nobel mükafatı laureatı Ceffri Saks “Project Syndicate” nəşrinə müsahibəsində bildirib ki, Ağ Evin siyasəti dollar epoxasının sonunu gətirə bilər: “Çin, Avropa İttifaqına üzv ölkələr və digər dövlətlər ödəmə və ehtiyat kimi dollardan uzaqlaşmağa çalışacaqlar. Nəticədə Ağ Ev nəhəng dövlət borcu və büdcə kəsiri ilə üz-üzə qalacaq”.
Anar Miriyev
Xəbər 261 dəfə oxundu.